11 lipca przypada rocznica urodzin Ludwika Flecka, wpływowego polsko-izraelskiego lekarza, myśliciela i ocalałego z Holokaustu – English Section

Polski i izraelski żydowski lekarz, badacz i wpływowy myśliciel Ludwik Fleck urodził się 11 lipca 1896 roku. Jego dramatyczne i twórcze życie jest mikrokosmosem burzliwego europejskiego XX wieku i dlatego nie mogło uniknąć kontrowersji. Jego idee zmieniły i nadal zmieniają nasze rozumienie nauki.

➡️ Tego dnia urodził się wpływowy polsko-izraelski lekarz, badacz i filozof Ludwik Fleck #OTD w 1896 roku. [Photo: Ludwik Fleck in his laboratory, from the Archive of the „Brama Grodzka – Teatr NN” Centre in Lublin, from the Ewa Pleszczyńska Collection.] pic.twitter.com/M8BMY9muWQ

— Radio Polska (@thenews_PL) 11 lipca 2023 r

dzisiaj Nagroda im. Ludwika Flecka jest przyznawana corocznie przez Society for Social Studies of Science „za wzorową książkę z zakresu nauk ścisłych i technologii, która wnosi wkład w globalną społeczność STS, w oparciu o solidne badania empiryczne lub teoretyczne, kreatywną metodologię i / lub innowacyjną perspektywę międzynarodową”.

Edukacja

Ludwik Fleck urodził się we Lwowie, obecnie Lwowie, wówczas stolicy Galicji, części Cesarstwa Austro-Węgierskiego. Fleck ukończył polskie gimnazjum w 1914 roku i ukończył medycynę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie.

Fleck ożenił się z Ernestiną Waldman 29 lipca 1923 r., a 17 grudnia 1923 r. urodził się ich syn Ryszard.

Swoją wiedzę na temat tyfusu pogłębiał, współpracując ze specjalistą od tyfusu plamistego Rudolfem Weiglem na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Jego kariera medyczna rozwijała się jako dyrektor lokalnego laboratorium bakterii dobroczynnych.

Polska Narodowa Demokracja

Do 1935 r. w Polskiej Narodowej Demokracji („Endecji”) rozwijały się elementy antysemickie iw związku z prześladowaniami osób pochodzenia żydowskiego Fleck został odwołany ze stanowiska w organie ubezpieczeń społecznych. W 1937 z tego samego powodu został wykluczony ze Związku Lekarzy Państwa Polskiego.

Lublinie i nie tylko

Po wojnie Fleck wrócił do Lwowa i przekonał się, że jego miasto było częścią Związku Radzieckiego, więc szybko przeniósł się z rodziną do Lublina, gdzie zwolniło się kilka stanowisk naukowych w związku z wymordowaniem polskich naukowców przez hitlerowców. Został kierownikiem Zakładu Mikrobiologii na Wydziale Lekarskim UMCS. W 1952 przeniósł się do Warszawy, gdzie został kierownikiem Zakładu Mikrobiologii i Immunologii w Państwowym Instytucie Matki i Dziecka. W 1954 został wybrany członkiem Polskiej Akademii Nauk.

Seminarium Lublin 2023

W tym roku na Uniwersytecie Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie 24 czerwca odbyła się konferencja poświęcona filozofii nauki w Lublinie, uznająca szczególny wkład Ludwika Flecka: „Filozofia nauki, epistemologia i aksjologia w Lublinie : Ludwik Fleck, Narcyz Łubnicki, Leon Koj, Zdzisław Cackowski”.

Konferencję przedstawił prof. Marka Hetmańskiego z Uniwersytetu Skłodowskiej-Curie i wiodący artykuł o Ludwiku Flecku wygłosił prof. Wojciech Sady z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach: „Przedwojenne badania empiryczne i koncepcja nauki – jej wpływ na środowisko intelektualne Lublina”.

To, co krąży, powraca

Jedna z kontrowersji wokół Ludwika Flecka dotyczy wykorzystania jego idei przez historyka i filozofa nauki Thomasa Kuhna. Kuhn słynnie, ale słynnie niewłaściwie, wspomniał o Flecku we wstępie do swojej przełomowej pracy „Struktura rewolucji naukowych”. Ta książka, oparta na badaniu rewolucji naukowych, spowodowała jedną z nich – rewolucję w postrzeganiu nauki. Jednak kontrowersje trwają do dziś, czy Kuhn dał Fleckowi wystarczającą zasługę.

W innym kontekście Stanford Encyclopedia of Philosophy, w której profesor Sady wniósł wkład Zabroniony na temat Ludwika Flecka Sady sugeruje, że sam Fleck przypisywał niewłaściwe przypisania innym myślicielom, którzy wywarli wpływ na jego idee.

„Badania” w Auschwitz-Buchenwald

Fleck został deportowany wraz z żoną Ernestiną i synem Ryszardem do lwowskiego getta żydowskiego po inwazji niemieckiej. Pozwolono mu kontynuować badania i uzyskał szczepionkę z moczu pacjentów chorych na tyfus.

Wraz z rodziną został deportowany do Auschwitz 7 lutego 1943 r., gdzie Niemcy zlecili mu rozpoznanie kiły i tyfusu plamistego za pomocą testów serologicznych. Po grudniu 1943 Fleck otrzymał konkretne zadanie przygotowania szczepionki przeciw tyfusowi plamistemu dla obozu. Ponownie istnieją kontrowersje co do dokładnego charakteru wszystkich jego etapów badawczych. Niektórzy badacze twierdzili, że Fleck konsekwentnie działał przeciwko SS, produkując dla nich fałszywą szczepionkę i prawdziwą szczepionkę dla więźniów:

1943: Der Mikrobiologe Ludwik Fleck, ein polnischer Jude, soll im KZ einen Impfstoff gegen Fleckfieber (Typhus exanthemicus) entwickeln. Das tut er auch. Einen unwirksamen für die SS und einen echten für seine Mithäftlinge. pic.twitter.com/hA9KxmhMBR

— Verrückte Geschichte (@drguidoknapp) 27 listopada 2021 r

inni, jak Ewa Hedfors byli bardziej krytyczni wobec naukowych i etycznych aspektów badań w obozie nazistowskim. Profesor Wojciech Sady zasugerował na Seminarium Lubelskim 2023, że powinniśmy być ostrożni w wydawaniu sądów moralnych o tych, którzy musieli żyć i pracować w najgorszych z możliwych ludzkich warunków.

poźniejsze życie

W 1957 Fleck opuścił Polskę, aby dołączyć do syna w Izraelu. Kontynuował badania, jednak jego zdrowie podupadło i zmarł na (drugi) atak serca w 1961 roku.

kluczowe pomysły

Fleck rozwinął wpływowe idee kolektywu myślowego, stylu myślowego, niewspółmierności, a także egzoterycznych i ezoterycznych składników społeczności naukowej. (Aby dowiedzieć się więcej o tych pojęciach, zobacz Wpis w Encyklopedii Stanforda przez profesora Sady’ego.) Koncepcje te wprowadziły do ​​naszego rozumienia nauki pogląd, że nauka odbywa się we wspólnocie w pewnym momencie historii i doprowadziły do ​​powstania nowych dyscyplin historii i socjologii nauki.

Prostym przykładem może być pytanie: „Co jest największym osiągnięciem naukowym, bomba atomowa czy antybiotyki?” Praca Flecka sugeruje, że są to obszary „niewspółmierne”, zrodzone z różnych kolektywów myślowych. Jeden rozwój był kluczowy w II wojnie światowej (i jest związany z historyczno-etycznymi ocenami użycia bomby atomowej), inny w pozbyciu się zarazy. Są to bardzo różne konteksty, z różnymi wartościami i różnymi założeniami naukowymi i społecznymi.

Niektórzy myśliciele, tacy jak Paul Feyerabend, rozwinęli idee Flecka w bardziej relatywistycznym kierunku, pod osławionym hasłem „Wszystko jest dozwolone”. Feyerabend uważał, że jest tak mało rzeczy, które możemy przedstawić jako uniwersalną „metodę naukową”, że jeśli spojrzymy na rzeczywiste badania naukowe, możemy tylko krzyknąć „Wszystko dozwolone!” Nauka to wielka improwizacja.

Thomas Kuhn, pod wpływem Flecka, dostrzegł większą strukturę w niewspółmierności. Wyróżnił „naukę normalną” – która odbywa się w ramach „paradygmatu”, gdy społeczność naukowa jest mniej więcej zgodna co do „założeń tła” – oraz „naukę rewolucyjną”, w której nawet podstawowe wartości mogą być kwestionowane.

Źródła: Stanford Encyclopedia of Philosophy, Konferencja UMCS 2023, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin, Twitter.

PT