Kazachstan jest skarbnicą wiedzy historycznej – twierdzi historyk

Już w XIX wieku Polaków wysiedlano do Azji Środkowej, na tereny dzisiejszego Kazachstanu, Uzbekistanu i Kirgistanu. „W okresie przed II wojną światową miały miejsce masowe wysiedlenia ludności polskiej z terenów Związku Radzieckiego: dzisiejszej wschodniej Ukrainy i wschodniej Białorusi” – mówi profesor Wojciech Śleszyński z Wydziału Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu w Białymstoku , dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru i przewodniczący polskiej strony Polsko-Kazachskiej Komisji Historycznej.

Dodaje: „W czasach sowieckich pierwsi polscy deportowani do Azji Centralnej zostali wysłani w 1936 roku, a znacznie większa fala deportacji nawiedziła ten obszar w latach 1940-1941”.

W 1942 r. Armia Andersa powstała głównie w Uzbekistanie. – To niezwykle ważne sprawy. Często zapominamy na przykład, gdy mówimy o deportacjach z lat 1940-1941, że prawie 50 procent deportowanych na Wschód nie trafiło na Syberię, ale do Kazachstanu. Dlatego kraj posiada ogromną skarbnicę wiedzy historycznej – mówi Śleszyński.

Dzięki współpracy w ramach Polsko-Kazachskiej Komisji Historycznej badacze mają dostęp do materiałów, zwłaszcza archiwalnych, o dużej wartości merytorycznej. Dokumenty te mówią wiele o rzeczywistości polskich emigrantów.

„W tym roku przygotowujemy pierwsze ważne publikacje, pierwsze dwa tomy, z dużą zawartością dokumentów” – mówi Śleszyński. Dodaje, że uzgodniono z naukowcami z Kazachstanu, że materiały te będą dedykowane konkretnym regionom. «Wybieramy materiały dotyczące Polonii z regionów, do których wysłano ludność polską w XIX i XX wieku. Posłużą nam, badaczom, do pisania monografii naukowych” – mówi Śleszyński.

Być może jeszcze cenniejsze są dla niego przypadki, w których badacze przekazują konkretnym osobom, potomkom wygnańców, informacje o losach ich przodków.

„W symboliczny sposób przekazaliśmy pierwsze dokumenty, kopie akt, które uzyskaliśmy, prezesowi Rady Głównej Związku Syberyjczyków Kordianowi Borejce” – powiedział Śleszyński Uniwersytetowi w Białymstoku. Dodaje, że w materiałach znalazła się informacja o powrocie Borejki i jej rodziny z zesłania w Kazachstanie do Polski. „Przewieziono go, gdy miał kilka miesięcy, więc najwyraźniej nic nie pamiętał. Dzięki tym dokumentom może poznać bliżej historię swoją i swojej rodziny – mówi Śleszyński.

Według historyka potomkowie pierwszego burmistrza Białegostoku Bolesława Szymańskiego również otrzymali w kazachskich archiwach dokumenty dotyczące losów swojej rodziny. Uroczystość, w obecności Prezydenta Białegostoku Tadeusza Truskolawskiego, odbyła się w Muzeum Pamięci Sybiru, będącym dziś podstawową w Polsce i Europie instytucją badającą i upamiętniającą sowieckie zbrodnie związane z wywózkami na Syberię. Wyjątkowe znaczenie muzeum jako ośrodka badawczego zostało także podkreślone przy okazji hołdu złożonego w Strasburgu w kwietniu 2024 r. podczas ceremonii wręczenia nagród dla najstarszego i najbardziej prestiżowego muzeum w Europie, przyznanej przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europa. od 1977 r. W 2024 r. tytuł ten otrzymało Muzeum Pamięci Sybiru.

Dzięki współpracy badaczy do Polski docierają już pierwsze partie dokumentów uzyskanych w Kazachstanie. Część z nich została zdeponowana w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej Uniwersytetu w Białymstoku. „Podczas jednej z naszych podróży do Kazachstanu otrzymaliśmy listę polskich deportowanych, którzy zostali rozstrzelani w latach 1937 lub 1938 w ramach represji Wielkiego Terroru w rejonie Ałmaty. Jest to wykaz 121 nazwisk obywateli Polski” – mówi profesor Śleszyński.

Wszystkie dokumenty uzyskane w ramach prac Polsko-Kazachskiej Komisji Historycznej zostaną opracowane w kilku tomach i opublikowane we współpracy z jednostkami muzealnymi (Muzeum Pamięci Sybiru, Muzeum II Wojny Światowej) oraz uczelniami, na czele których stoi Uniwersytet im. Białystok.

Przygotowywany jest także podręcznik dydaktyczny dotyczący historii i współczesnych stosunków Polski z Kazachstanem. Książka prawdopodobnie ukaże się w przyszłym roku.

Profesor Śleszyński stwierdza, że ​​„obszar środkowoazjatycki stał się dla polskich badaczy naturalnym i bardzo ważnym kierunkiem współpracy naukowej”.

„Ponieważ jest oczywiste, że dziś nie możemy pracować w Rosji, na Białorusi czy Ukrainie, obszar Azji Centralnej stał się dla nas naturalnym kierunkiem” – mówi.

„My, badacze, szczególnie w obszarze nauk humanistycznych i społecznych, gdzie z jednej strony patrzymy na historię, a z drugiej staramy się interpretować procesy zachodzące współcześnie, wierzyliśmy, że nie możemy porzucić poradzieckiej obszarze” – kontynuuje. Dlatego od 2022 roku przewodniczy pracom Polsko-Kazachskiej Komisji Historycznej po stronie polskiej. Śledztwo zostało zainicjowane przez białostockie środowisko naukowe, skupione wokół Muzeum Pamięci Sybiru oraz Uniwersytetu w Białymstoku, który ma duże doświadczenie w Wschód. problemy.

Współczesny Kazachstan, zwłaszcza jego północna część, dokąd w czasach sowieckich deportowano także Polaków, jest interesujący nie tylko ze względów historycznych.

„Współczesna Rosja również często rościła sobie prawa do tych obszarów. W XIX wieku był częścią imperium carskiego i dopiero w czasach sowieckich obszar ten został włączony do komunistycznej republiki Kazachstanu. Granice wtedy nikogo nie obchodziły, był jeden kraj – wielki Związek Radziecki” – mówi Śleszyński. Dodaje, że „w tamtym czasie ważniejsze niż przebieg umownej granicy były kwestie ideologiczne”.

Dzisiejszy Kazachstan to państwo poradzieckie, ale państwo, które „stara się o pełną niepodległość” – mówi Śleszyński i dodaje: „Ma specyficzne położenie: z Rosją z jednej strony, w pobliżu Chin z drugiej i nie możemy zapomnieć o wpływach Iranu.”

Kazachstan odziedziczył wiele problemów po czasach sowieckich. „Przede wszystkim jest bardzo zróżnicowany pod względem narodowościowym, szczególnie w części północnej występuje ogromna mniejszość słowiańska (większość na tym obszarze), która w naturalny sposób jest bliżej Rosji niż współczesnego państwa kazachskiego” – mówi Śleszyński

Kolejnym problemem – jego zdaniem – jest „nierówny podział zysków z uzyskanych zasobów naturalnych”.

„Mimo wielu problemów Kazachstan jest kluczowym krajem w tej części świata, a dla nas jest on dodatkowo interesujący ze względu na tragiczną historię II wojny światowej, która połączyła historię tego odległego stepowego kraju z historią wielu polskich narodów. rodziny. (PAPKA)

PAP – Nauka w Polsce

amk/ zan/ kap/

tr. RL