Odkrywanie renesansowego portretu Leonarda da Vinci „Dama z gronostajem”

Renesansowy mistrz Leonardo da Vinci wykonał ogromną pracę w dziedzinie sztuki i nauki. Od licznych notatników wypełnionych rysunkami po duże biblijne freski i obrazy olejne, jest wiele do odkrycia. Zamówiony portret poprzedzający uwodzicielkę Mona Lisa, na przykład, jest często pomijany na liście arcydzieł Da Vinci. Uprawniona dama z gronostajem, ten obraz olejny jest klasycznym przykładem portretów z okresu renesansu i Jasne ciemne styl.

Obraz przedstawia młodą kobietę o srebrnych włosach, trzymającą w ramionach dużą białą łasicę (zwaną też gronostajem). Chociaż obraz ten jest doskonałym przejawem zainteresowania Da Vinci realizmem anatomicznym, używa ona również gronostaja jako symbolu o znaczeniach związanych z tematem portretu i jego patronem.

Tutaj zbadajmy historyczne tło tego dama z gronostajem, a także rozwikłać symbolikę tego niezwykłego wyboru zwierząt.

renesansowy portret

Leonardo da Vinci, „Ginevra de 'Benci”, ok. 1930 r. 1474-78. (Zdjęcie: domena publiczna, via Wikimedia Commons.)

Włoski renesans charakteryzuje się ponownym zainteresowaniem ideałami klasycznymi, w tym naturalizmem w sztuce. W malarstwie to nowe podejście przejawiało się w realistycznych przedstawieniach ludzi. Leonardo da Vinci (1452 – 1519) była jedną z czołowych postaci w dziedzinie portretu, która uchwyciła współczesne kobiety w humanistycznych i pozornie świeckich portretach przy użyciu stosunkowo nowego medium, jakim jest farba olejna. Jego najsłynniejsze dzieło sztuki, Mona Lisa, jest często uważany za znak rozpoznawczy portretu renesansowego.

uruchomienie dama z gronostajem

Po lewej: Giovanni Ambrogio de Predis, Portret Ludovica Sforzy, „ok. 1452-1508. (Zdjęcie: domena publiczna, via Wikimedia Commons.) | Po prawej: Grawerowanie autorstwa Cosomo Colombiniego po autoportrecie Leonarda da Vinci, ca. 1500. (Zdjęcie: Zdjęcie stockowe z kolekcji Everett / Shutterstock)

Da Vinci został zatrudniony do malowania dama z gronostajem przez swojego 10-letniego patrona, Ludovico Sforza (1452 – 1508), książę Mediolanu (to ta sama osoba, która zleciła malowidło ścienne, Ostatnia Wieczerza) Tematem portretu jest 16-letnia kochanka Sforzy, Cecilia Gallerani. Na zdjęciu od pasa w górę w ozdobnej niebiesko-czerwonej sukience z długimi rękawami, naszyjnikiem z czarnych koralików i fornirowaną fryzurą. W ramionach trzyma białą łasicę, zwaną też gronostajem.

Podobnie jak wszystkie obrazy Da Vinci, portret Galleraniego pokazuje przywiązanie do naturalizmu. Widać to w modelowaniu twarzy, klatki piersiowej, a zwłaszcza lewej ręki kobiety tulącej zwierzę. Odbywa się to również w Jasne ciemne style – technika, która podkreśla światło i cień, aby stworzyć wizualną głębię.

Symbolika gronostajów

Leonardo da Vinci, „Dama z Arminho”, c. 1489-91. (Zdjęcie: domena publiczna, via Wikimedia Commons.)

Wielu obserwatorów obrazu zwróciło uwagę, że biały gronostaj jest zbyt duży, aby był anatomicznie dokładny; byłby to niezwykły błąd dla artysty i naukowca takiego jak Da Vinci, który był wielkim wielbicielem dzikiej przyrody. Historycy przypisują to jednak symboliczny cel stworzenia.

Z jednej strony gronostaj w jej białym płaszczu zimowym był uważany za tradycyjny symbol czystości. Sam Da Vinci był zafascynowany zwierzęciem i wykonał kilka rysunków w tym samym czasie, co portret. Jeden z takich szkiców przedstawia gronostaj poddający się myśliwemu jako reprezentację tych cnotliwych ideałów. Zmuszając faceta do trzymania białego gronostaja, Da Vinci miał na myśli czystość kobiety.

Leonardo da Vinci, „Polowanie na Armine”, długopis i brązowy tusz na czarnej kredzie na papierze, 1490. (Zdjęcie: domena publiczna, via Wikimedia Commons.)

Ponadto gronostaj ma znaczenie dla patrona portretu, Ludovica Sforzy, który z racji przynależności do Zakonu Gronostajów został nazwany „białym gronostajem”. W ten sposób, każąc modelce trzymać zwierzę, obraz potwierdza ich związek miłosny. Istnieją również spekulacje, że gronostaj może być grą z nazwiskiem podmiotu, Gallerani, które jest spokrewnione z greckim słowem oznaczającym gronostaj, galera (γαλῆ)

Kradzież i odzyskiwanie podczas II wojny światowej

Zdjęcie pomników – Franka P. Albrighta, Everetta Parkera Lesleya, Joe D. Espinosa – i polskiego oficera łącznikowego mjr. Karol Estreicher pozuje z obrazem po powrocie do Polski w kwietniu 1946 r. (fot. domena publiczna, za pośrednictwem Wikimedia Commons.)

Po śmierci patrona Da Vinci, dama z gronostajem wymienili wiele rąk. Ostatecznie w latach 80. XIX wieku obraz znajdował się w domu rodziny Czartoryskich w Krakowie. Pozostał tam do II wojny światowej, kiedy Ukradli go naziści i wysłali do Muzeum Cesarza Fryderyka w Berlinie. Później portret zainteresował Generalnego Gubernatora Polski Hansa Franka. W 1946 roku dzieło zostało odzyskane z domu Franka w Bawarii przez wojska amerykańskie i zwrócone do Muzeum Czartoryskich w Krakowie, gdzie przebywa do dziś.

Powiązane artykuły:

Gdzie za darmo zobaczyć notatniki Leonardo da Vinci online?

Historia i dziedzictwo tajemniczej „Mona Lisy” Leonarda da Vinci

5 obrazów Johannesa Vermeera, które dowodzą, dlaczego jest „Mistrem Światła”

20 słynnych obrazów z historii sztuki zachodniej, które powinien znać każdy miłośnik sztuki