Polski reaktor badawczy Maria ma zostać zmodernizowany

Polski rząd chce zmodernizować jedyny działający w Polsce reaktor MARIA, zlokalizowany w Narodowym Centrum Badań Jądrowych (NCBJ – Narodowym Centrum Badan Jadrowych) w Otwocku, Świerk. Zapewniłoby to kontynuację eksploatacji po wygaśnięciu licencji w 2025 roku, co najmniej do 2050 roku.

Rada Ministrów umieściła projekt uchwały w tej sprawie w wykazie zadań legislacyjnych i programowych. Projekt przygotowało Ministerstwo Klimatu i Środowiska.

Według resortu reaktor MARIA jest ewenementem w skali kraju i świata jako producent radiofarmaceutyków, a także dla polskiej gospodarki i nauki. „Po ponad 40 latach eksploatacji prawie wszystkie układy technologiczne reaktora wymagają modernizacji, w tym niezbędne do bezpiecznej eksploatacji”.

Modernizacja obejmie pięć głównych obszarów:

• Systemy energetyczne,
• systemy kontroli i bezpieczeństwa,
• system wentylacji,
• systemy dozymetryczne,
• inne modernizacje (m.in. zaplecze techniczne, system ostrzegania o sytuacjach awaryjnych i chłodzenie wentylatorowe).

Zgodnie z decyzją modernizacja nastąpi w latach 2023-2027 i pokryje koszty na lata 2023-2027. Koszt tego projektu wyniesie około 91,7 mln zł (22,6 mln USD). Wykonawcą będzie NCBJ.

Możliwość finansowania modernizacji z budżetu państwa została uwzględniona w nowelizacji ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w elektrowniach jądrowych oraz inwestycjach towarzyszących. Została podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę w połowie marca i teraz weszła w życie.

Badawczy reaktor jądrowy MARIA o mocy 30 MWt został nazwany na cześć polskiej noblistki Marii Skłodowskiej-Curie. Budowę rozpoczęto w czerwcu 1970 r., a rozpoczęto w grudniu 1974 r. Zaprojektowali ją i zbudowali polscy specjaliści.

Jest to reaktor basenowy o wysokim przepływie z moderacją wodno-berylową, z grafitowym odbłyśnikiem i kanałami ciśnieniowymi zawierającymi koncentryczne sześciorurowe zespoły paliwowe.

Oprócz produkcji radioizotopów służy do:

• Testowanie paliw i materiałów konstrukcyjnych dla technologii energetyki jądrowej;
• domieszkowanie krzemu przez transmutację neutronową;
• neutronowa modyfikacja materiałów;
• Badania fizyki neutronów i ciała stałego, radiografia neutronowa;
• analiza aktywacji neutronów;
• wiązki neutronów w medycynie; I
• Szkolenia z zakresu fizyki i technologii reaktorów.

Według doniesień polskiej prasy, w reaktorze MARIA trwają problemy kadrowe i płacowe. Pracownicy czekali dwa miesiące na decyzję dyrektora w sprawie odszkodowań, po czym usłyszeli, że pieniędzy nie ma – podała Energetyka24. W kwietniu pracownicy wysłali do dyrektora list z prośbą o podwyżkę i wyjaśnieniem, że ich obecne pensje zbliżają się do poziomu płacy minimalnej. Uniemożliwiało to zatrudnienie nowych pracowników lub utrzymanie dotychczasowych. Po braku odpowiedzi i wysłaniu drugiego listu,

Kierownictwo NCBJ odpowiedziało 16 czerwca następującym oświadczeniem:

„Od około trzech lat sytuacja finansowa NCBJ systematycznie się pogarszała z oczywistych powodów – najpierw pandemia i wynikający z niej kryzys gospodarczy, następnie wojna na Ukrainie i wysoka inflacja doprowadziły do ​​znacznego wzrostu kosztów funkcjonowania instytutu przy braku przeszacowanie dotacji otrzymanych od NCBJ. Wydatki instytutu wzrosły, a przychody nie zmieniły się istotnie”.

W liście zaznaczono, że całkowity koszt utrzymania samego reaktora i infrastruktury potrzebnej do jego eksploatacji przekracza przychody komercyjne z jego eksploatacji o około 10 mln zł. „To nie jest niczyja wina – nie ma na świecie reaktora badawczego, który utrzymywałby się wyłącznie z dochodów komercyjnych, więc oczywiste jest, że potrzebna jest specjalna dotacja na pokrycie kosztów operacyjnych MARII” – czytamy w liście.

Kierownictwo NCBJ wskazało, że finansowanie reaktora i całego ośrodka pochodziło z dotacji celowej na obsługę Specjalnego Urządzenia Badawczego (MARIA). Zasadniczo środki te przeznaczone są wyłącznie na zakup paliwa jądrowego. Są też dotacje Ministerstwa Edukacji i Nauki oraz granty i projekty. Jednak dotacje z Ministerstwa Klimatu i Środowiska, ministerstwa nadzorującego NCBJ, zostały znacznie zmniejszone: z 4,5 mln zł do 1 mln zł.

W liście czytamy, że kierownictwo firmy opracowało dwa programy strategiczne, z których jeden przewiduje możliwość „uwolnienia środków na podwyżki wynagrodzeń w całym NCBJ do średniego poziomu w aglomeracji warszawskiej”. To program opracowany wspólnie z Departamentem Innowacji i Rozwoju w Ministerstwie Edukacji, który został już przyjęty przez Prezesa Rady Ministrów i przedłożony Ministrowi Finansów do zatwierdzenia. Nie ma jednak gwarancji akceptacji.

Energetyka24 komentuje: „Prace nad zapewnieniem dalszego funkcjonowania MARII należało rozpocząć już dawno – zwłaszcza biorąc pod uwagę ambitne zapowiedzi i deklaracje dotyczące rozwoju polskiej energetyki jądrowej”. załoga i całe NCBJ odniosą sukces”. Oczywiście te trudności finansowe rodzą też pytania o planowaną modernizację reaktora.

Zdjęcie: Reaktor badawczy Maria (dzięki uprzejmości PAP / Piotr Nowak)