Götz Valien: Ostatni obraz człowieka

Czy kiedykolwiek przechodziłeś obok Kurfürstendamm lub Karl-Marx-Allee i zastanawiałeś się, kto stoi za tymi gigantycznymi, ręcznie malowanymi plakatami filmowymi górującymi nad Delphi Filmpalast, Cinema Paris i Kino International? Znasz je: te ogromne reprodukcje bilbordów z dużo większą ilością pizzy niż przeciętny plakat marketingowy, pieczołowicie skopiowane z odbitek filmowych. Poznaj Götza Valiena, urodzonego w Austrii berlińczyka, który od 30 lat maluje te billboardy.

„Nigdy nie planowano malowania plakatów” – mówi wesoły 61-latek. „Chciałem robić filmy!” Gorizia, która bardziej przypomina Andy’ego Warhola, studiowała sztukę na Uniwersytecie Sztuk Stosowanych w Wiedniu, zanim przeniosła się do Berlina w 1985 roku. Następnie, po dwudziestce, młody Austriak związał się z kinem, a Alfred Hitchcock i David Lynch oraz pomysł zapisania się do renomowanej berlińskiej szkoły filmowej Niemiecka Akademia Filmu i Telewizji w Berlinie (DFFB). Próbował dwa razy bez powodzenia.

Życie toczyło się dalej: poznał swoją żonę, urodził swoje pierwsze dziecko i znów zaczął malować. Potem nastąpiło przypadkowe spotkanie z przyjacielem filmowca, który opowiedział mu o dwóch starszych mężczyznach zbliżających się do emerytury, którzy malowali plakaty filmowe dla wielu kin, które były ustawione wzdłuż Ku’damm, w czasach, gdy druk cyfrowy nie był powszechny. „Pomyślałem, że to może być dobra okazja do zarobienia dodatkowych pieniędzy” – wyjaśnia Valien. „W 1992 roku pojawiłem się w pracowni na Markstrasse, gdzie maluję do dziś, a cztery lata później obaj artyści – Kurt Degen i Henrich Verner – zmarli.”

Jedynym głównym konkurentem w Berlinie była firma z byłej NRD, która miała zbankrutować, ponieważ jakości pracy po prostu nie było. „Nie byli zbyt dobrzy i niedawno zmasakrowali twarz Kevina Costnera. Można było tylko powiedzieć, że to on, po nazwisku na plakacie. Kiedy konkurs się skończył, Kurta i Henricha nie było już ze mną, nagle zostałem sam. I to był wtedy problem, ponieważ to miała być tylko codzienna praca!”

człowiek kontra maszyna

Od 1996 roku Valien jest jedynym niezależnym producentem sztuki, która niestety podupada.

Historia ręcznie malowanych billboardów sięga czasów, kiedy francuskie kina zaczęły wykorzystywać plakaty ilustrowane do promocji filmów, a pierwszy plakat prawdopodobnie pochodzi z filmu braci Lumière z 1895 roku L’arroseur Arrose, namalowany przez Marcellina Auzolle. Plakaty zyskały popularność w całej Europie w latach 1910., wraz z rosnącym zainteresowaniem filmami niemymi, ponieważ domy produkcyjne zaczęły zatrudniać artystów i projektantów do promowania najnowszych filmów na ulicach. Praktyka ta prawie wymarła w latach 70. i 80., kiedy plastikowe afiksy sprzedawano kinom w celu reklamowania filmów, druk cyfrowy stał się tańszy, a ręcznie malowane plakaty stały się przeszłością. Niektórzy oparli się tej cyfryzacji, a Polska, Ghana i Indie rozwinęły własne tradycje ręcznie malowanego plakatu filmowego. Postrzegano to jako sposób na zachowanie pewnego dziedzictwa kulturowego, które Berlin utrzymywał dłużej w porównaniu do swoich europejskich sąsiadów, aby uniknąć przepełnienia się Hollywoodem i uczcić kunszt miejscowych malarzy i artystów.

„Tylko tak długo można powstrzymać bieg… kojarzy mi się z pojawieniem się druku cyfrowego Park Jurajski Stevena Spielberga” — wspomina Valien. „Jakość nie była dostępna przed 1993 rokiem i na początku była droga. Powiedziałem więc do kin: „Nie jestem droższy od tych wydruków, jestem szybki jak drukarz i jestem jeszcze lepszy!”

W końcu je namalował Park Jurajski Poster, nazywając to „eksperymentem, który wyglądał na trochę zbyt pomarszczony” i jego odwaga opłaciła się. Ciągle napływały oferty, zwłaszcza z kin studyjnych, a przede wszystkim z 14 domów lokalnej grupy Yorck. „To trwało i nie ustało! To była moja wina, że ​​to trwało. W ciągu ostatnich 30 lat zrobiłem około 3000 billboardów. Zrobiłem najgłupszą rzecz, jaką może zrobić człowiek – konkurować z maszyną!”

To nie przesada. Przed pandemią Valien namalował od 80 do 100 plakatów w ciągu jednego roku. To wciąż minus w porównaniu z latami 90., kiedy Kurfürstendamm miało znacznie więcej kin, które od tego czasu zostały zastąpione przez sklepy H&M i Apple. W tym czasie mogło to być nawet 150. W 2021 roku, pomimo zamknięć kin i opóźnień w publikacji, miał jeszcze średnio do 40 plakatów.

Rzemiosło Valiena wymaga od niego używania różnorodnych narzędzi do malowania tak szybko, jak to możliwe: projektora, aerografów, pistoletów natryskowych. Tempo jest karkołomne iw zależności od motywu plakatu (ilość aktorów, jak dopracowane jest zdjęcie i napis) na bilbord nie potrzebuje więcej niż dwa dni. Osiągnięcie, które jest tym bardziej imponujące, jeśli weźmie się pod uwagę rozmiar ekranu, na którym pracuje: mniejsze ekrany dwa na dwa metry w Filmtheater am Friedrichshain, dziewięć metrów szerokości dla Delphi Filmpalast i dziewięć metrów wysokości dla Kino International. W przypadku tego ostatniego płótno jest podzielone na pięć części, co oznacza, że ​​Valien może widzieć tylko dwa segmenty na raz.

„Nigdy tak naprawdę nie widzę całości w studiu. A jeśli chodzi o szybkość, nie płacą mi za to dużo i nie płacą mi dłużej za malowanie. Dlatego szybko się przyspieszyłem!”, wyjaśnia. „Astor może zadzwonić do mnie w poniedziałek i powiedzieć, że w czwartek zmienią film z powodu słabej oglądalności w weekendy. Przysyłają mi plakat do malowania, zacznę najwcześniej we wtorek, a chcą powiesić w środę! To totalne szaleństwo!”

Mówi, że detale i dokładność są czasem większym problemem niż wielkość płótna, i przyznaje, że najtrudniejsze pozostaje przyjście rano do studia i skonfrontowanie się z dziewięcioma metrami kwadratowymi czystego płótna: „To zajmuje sporo czasu odwagi, aby to zrobić, ale krok po kroku staje się to jak sen, który staje się bardziej precyzyjny. Ale lubię to do dziś. Niezła robota malowanie przerośniętej Nicole Kidman!”

uwaga ekonomia

Kiedy Valien zaczynał, dostawał zamówienia z ponad 15 instytucji w Berlinie, teraz jest już prawie pięć. „Właściwie to nie jest normalne, że to nadal istnieje” – przyznaje. Rzeczywiście, po co zawracać sobie głowę takim syzyfowym zadaniem? W końcu zaoszczędziłoby to kinom czas, wysiłek i pieniądze samo reklamowanie nowych filmów za pomocą standardowych plakatów marketingowych. Kina w Berlinie mogą zaoszczędzić kilka centów, przechodząc na technologię cyfrową teraz, gdy już działają.

Zgodnie z oczekiwaniami, wszyscy milczą, jeśli chodzi o cenę tych malowanych dzieł, ale Daniel Sibbers, który odpowiada za marketing i sprzedaż w Yorck Group, zdaje sobie sprawę z wartości unikalnego punktu sprzedaży ręcznie malowanych plakatów. „Grzechem byłoby zastąpienie tych obrazów drukami cyfrowymi” – mówi Sibbers. „Tak, to byłoby tańsze, ale te malowane plakaty są częścią naszej tożsamości i częścią kinowego dziedzictwa Berlina, którego nie chcemy stracić. To przywilej, że maluje dla nas”.

Valien opisuje swój własny styl jako „wirtualny realizm”, coś, co definiuje jako iluzję, która wydaje się realna. „Malowanie plakatów ma filozofię estetyczną” – mówi. „Jesteś trochę inny. Staram się być jak najbliżej oryginalnego plakatu, ale w pewnym sensie staję się bardziej abstrakcyjna. Im więcej drobnych różnic jest w moich obrazach w porównaniu z oryginalnym obrazem, tym więcej osób przygląda się temu ponownie. To jest główny problem reklamy: jak przyciągnąć uwagę widza?”

Valien szykuje się na pracowity początek 2022 roku. Oprócz zamówień na plakaty artysta ma nową wystawę drogi malarzu! (drogi malarzu!) Otwarcie w HaL (Haus am Lützowplatz) w Tiergarten. „Jeden z tematów tej wystawy ma wiele wspólnego z moimi plakatami kinowymi” – wyjaśnia. „Jeśli chodzi o fotorealizm i tym lepiej jesteś w tworzeniu iluzji rzeczywistości, malarz i pisarz dzieła
potem znika. Dopóki robię naiwny, amatorski obrazek, jestem autorem. Ale im bardziej zbliżam się do fotograficznej dokładności, tym bardziej znikam”.

Ponieważ tak wiele się dzieje, Valien jest otwarty na to, że prędzej czy później musi przestać: „Zawsze porównywałem pracę i rytm malowania tych obrazów do bycia tak głupim, jak czyszczenie autostrady szczoteczką do zębów” – śmieje się. „Nie wiem, czy jest ktoś, kto jest na tyle szalony, żeby tyle pracować. Może ktoś czyta ten artykuł i uzna, że ​​to on.”